(अर्पण पराजुली)
यहि कार्तिक ११ गते हेटौंडा ४ , नन्दस्थान मार्ग नजिकको चौरमा अधबैंसे महिलाको शब फेला पर्यो। स्थानीयले प्रहरीलाई खबर गरे। वडा प्रहरी कार्यलय हेटौंडाका प्रमुख इश्वरी प्रसाद भण्डारी घटनास्थल पुगे, मुचुल्का उठाउन शुरु भयो । उपस्थित स्थानीयले यी महिला बिगत ३/४ बर्ष देखी हेटौंडामा थोत्रा फलाम, कागज, कार्टुन (कवाड) संकलन गर्ने र कवाड संकलन केन्द्र वा बाटोमा जतासुकै सुत्ने गरेको देखेको बताए। शब हेटौंडा अस्पताल लगियो । जिल्ला प्रहरी कार्यलय मकवानपुरका प्रहरी प्रमुख मुकेश कुमार सिँह पनि अस्पताल आइपुग्नु भयो । शवको पोस्टमार्टम भयो, बेवारिसे हो भने उपमहानगरपालिकासँग समन्वय गरि नियमानुसार अन्त्यस्टी गराउने कुरा चल्दै थियो शबको छेउमा मैलो कपडा लगाएका, शरीर भरि घाउ नै घाउ भएका र नशाको सुरमा रहेका जस्ता देखिने अधबैंसे पुरुष आफु ती महिलाको श्रीमान हो भन्दै आए ।
उनी सँग सोधपुछ गर्दा स्थायी घर ललितपुरतिर हो र हेटौंडामा कवाडी टिपेर बसेको ३/४ बर्ष भएको बताए । उनको श्रीमती राती राम्रो सँग नै सुतेको र अचानक मरेको भन्ने जवाफ आयो । मृतकको नाम गायत्री गुरुङ र श्रीमानको नाम कमल हो भन्ने ती पुरुषले बताए । अहिले पनि मृत्यु बारे प्रहरीको अनुसन्धान जारी नै छ । शबको अन्तिम सँस्कार गर्न र काजकिरिया गर्न सुको पनि छैन भन्ने मृतकका श्रीमानको बोली सुने पछि प्रहरी प्रमुख मुकेश सिँह भाबुक बन्न पुगे । जीवनभरी अनेक गरे पनि मरे पछि लास जलाउन दाउरा किन्ने पैसा पनि नहुने कस्तो बिडम्बना, कोहि मर्दा हजारौंको भीड हुने कोहि मर्दा किरा फटयांग्रो मरेको जस्तो हुने। सनाखत र अन्य प्रक्रियालाई सहज बनाउन अस्पताल रहेको वडाका वडाअध्यक्ष सबिन न्यौपाने लाई खबर भयो । मानवीय भावनाका धनि, सामाजिक सोच भएका युवा वडाअध्यक्ष तुरुन्तै अस्पताल पुगे । आफ्नो तर्फबाट शबको अन्त्यस्टिको लागि सहयोग गर्ने बाचा गरे ।
त्यसपछि सिँह, न्यौपाने, युवा ब्यबसायी महेन्द्र राउत, बिनोद राउत, बिकेशलाल श्रेष्ठ, धनन्जय जगदीश रीजाल, पत्रकार शुनिल शिवाकोटी र राजेश थापाको समुहले आर्थिक सँकलन गरेर मृत शरीरको अन्त्येष्टि गरे । (मकवानपुर प्रहरी प्रमुख सिँह र हेउमनपा १ का वडाध्यक्ष सबिन न्यौपाने सँगको कुराकानीमा आधारित)
सायद सँगै कवाडी टिप्न हिँड्ने श्रीमती गुमाएपछी कमल यहि सहरमा एक्लै हिँड्दै छन होला। दागबत्ती दिन चन्दा जुटे पनि काजक्रीया गर्न के गरे होला ? कुन घरको पेटीमा काजक्रीयाको समय गुजार्दै होलान?कि कवाडी टिपेर बेच्दै मन लागेको खाँदै होलान? जे होस घरबार बीहिन उनी र उनिजस्ताको जीवन बाँच्दासम्म सहज छैन भने मरे पछि पनि सँस्कार टार्न धेरै गाह्रो छ। यो जोडीले रहरले यस्तो जिन्दगी बाँचेको होला कि बाध्यताले ? यी जस्तै कवाडीको थुप्रोमा सुख र समृद्धि खोजीरहेका हरु टोल टोलमा प्रशस्त छन। यिनिहरुको ब्यबस्थापनको जिम्मा कस्ले लिनु पर्ला ?
जुन सहरमा घरबारबीहिन मानव, सडक बालबालिका, कैदी , मगन्ते र अन्य सडक मानवहरु प्रशस्त हुन्छन त्यो सहर सभ्य सहर हुनै सक्दैन। बिश्वमा नै सब भन्दा बढी नारा बेघरबारहरुको कल्याण र उद्दारको नाममा लाग्छ, धेरै सिद्धान्त तिनै बेघरबारहरुको विश्लेषण गरेर बन्छ र यस्तै मानवहरुको उद्दार र कल्याणको नाममा कयौ संघ सँस्थाहरु सँचालन हुन्छन। जहाँ जे जे भए पनि यस्ता मानवहरु थोरैले राहत महसुस गर्छन र अधिकाँश बेघरबार मानवहरु पीडा नै पीडाले जेलिएर अनेक यातना, घृणा, अपहेलना सहेर मर्न बाध्य छन। राज्यको कमजोर सँरचना, उदासिनता, नितिगत पक्षको त्रुटि, यस्ता ब्यक्तिहरुको कल्याणको लागि भनेर सँचालित संघसंस्था र ब्यक्तिहरुको व्यावसायिक र स्वेच्छाचारी गतिविधिबारे जानकारी नहुनु वा भएर पनि हस्तक्षेप गर्न नसक्नु, सरकारको आफ्नै उद्दार तथा सँरक्षण गृह नहुँदा यस्ता कार्यमा संलग्न संघसंस्थाले जे भन्यो तेहि मानेर बस्नु पर्ने बाध्यता जस्ता कारण बेघरबार मानवहरु सामजिक मुलधारमा आइपुग्न सकिरहेका छैनन् ।
प्रत्येक जनताको कल्याण गर्नु राज्यको दायित्व हो। बिहान देखि बेलुकी सम्म अझै जन्म देखि मृत्यु सम्म तड्पीएर बस्ने जमात भएको ठाँउको सुकिला मुकिलाहरुको कोटलाई त्यस्ता पीडितहरुको आत्माले धिक्कारी रहेको हुन्छ। बाटोमा हिंड्दा कोहि कवाडी टिप्दै हिँडेको देख्न नपरोस,नालिको पानी पिउँदै तिर्खा मेटेको देख्न नपरोस्, रुँदै कराउँदै मागीरहेको देख्न नपरोस, अरुले खाएको टुलुटुलु हेरेर बसेको हेर्न नपरोस्, शरीर भरी घाउ बनाएर तड्पिरहेको कोहि नभेटिउन।निश्चित र सुरक्षीत आवास सबैको होस। सबै मानिसको चाहना यस्तै हुन्छ। तै पनि अनेक कारण मानिस घरपरिवारबीहिन बन्न पुग्छ र अधिकाँशको जिबन यस्तै यस्तै बन्न पुग्छ ।
स्थानीय सरकार यस्तो विषयमा चनाखो हुनु पर्छ। यस्ता मानव ब्यबस्थापनमा स्थानीय सरकारको उत्तरदायी नीति र गतिविधि हुनु पर्छ। धनीको कार कुद्ने सडक बनाइ रहँदा घरबारबीहिनहरुको नाना, खाना र छानाको लागी लक्षीत बर्गीय सामुहिक बस्ती बिकासको योजना पनि आउँनु पर्छ। आफ्नो सहरमा कोहि पनि आफन्तको दागबत्तीको लागि चन्दा उठाइ रहेको छैन भन्ने सुनिश्चित गर्न लोक कल्याणकारी सरकार सफल हुन सक्नु पर्छ।
(लेखक स्थानीय सरकार र घरबारबीहिन मानव सम्बन्धमा पीएचडी अध्ययनरत छन् ।)
३ जेठ, हेटौंडा । मनहरी गाउँपालिकाको ३ वटा वडाका सीमान्तकृत र अतिविपन्न चेपाङ समुदायका एकल महिलाको लागि टुकी...
३ जेठ, काठमाडौं । राष्ट्रियसभाको बैठक स्थगित भएको छ । नेपाली कांग्रेसले अवरोध गरेपछि राष्ट्रियसभा बैठक स्थगित...
३ जेठ, काठमाडौं । गत २९ बैशाखदेखि अनसनरत डा. गोविन्द केसीको स्वास्थ्य अवस्था बिग्रिएपछि अस्पताल भर्ना गरिएको छ...
३ जेठ, काठमाडौं । नेकपा एकीकृत समाजवादी पार्टीले उपप्रधान एवम् गृहमन्त्री रवि लामिछाने माथि सरकारी ठगी प्रकरणमा...
३ जेठ, काठमाडौं । सुदूरपश्चिम प्रदेशका मुख्यमन्त्री दीर्घबहादुर सोडारीले विश्वासको मत प्राप्त गरेका छन् ।...
३ जेठ, काठमाडौं । प्रतिनिधिसभा बैठक आज अपरान्ह ४ बजेका लागि सारिएको छ । विहान ११ बजेका लागि बोलाईएको बैठक अपरान्ह...
३ जेठ, काठमाडौं । नेपाली बजारमा बिहिबार सुनको मूल्य प्रतितोला १६ सय रुपैंयाले बढेको छ । बिहिबार सुनचाँदीको...
३ जेठ, काठमाडौं । उपप्रधानमन्त्री एवं गृहमन्त्री रवि लामिछानेले त्रिभुवन अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलको अनुगमन...
३ जेठ, काठमाडौं । राष्ट्रियसभा बैठक आज बस्दै छ । बैठक दिउँसो १:१५ बजेका लागि बोलाइएको छ । बैठकमा सार्वजनिक...
२ जेठ, हेटौंडा । हेटौंडा-धरान चतरा सडक अन्तरगत बागमती गाउँपालिकामा बुधबार साँझ भएको सवारी दुर्घटनामा एकजनाको...
२८ बैशाख, हेटौंडा । अश्लिल भिडियो सामाजिक सञ्जालमा हालेर श्रीमतीको चरित्रहत्या गरेको आरोपमा मकवानपुरका एक युवक...
२२ बैशाख, हेटौंडा। मकवानपुरको थाहानगरमा लोडर पल्टिदा च्यापिएर हेल्परको ज्यान गएको छ। शनिबार दिउँसो थाहा ९...
२३ बैशाख, हेटौंडा। हेटौंडा उपमहानगरपालिकाको नियमित कामकाज आइतबार (आज) एक दिन बन्द रहने भएको...
२९ बैशाख, हेटौंडा। मकवानपुरको हेटौंडामा भतिजाले आफ्नै काकीलाई कैची प्रहार गर्दा काकी गम्भीर घाइते भएकी...
१ जेठ, हेटौंडा । नेपाली कांग्रेस मनहरी गाउँपालिकाको २ वटा वडामा मंगलबार अगुवा कार्यकर्ता भेला तथा छलफल गरेको छ...
२६ बैशाख, ताप्लेजुङ । ताप्लेजुङको पाथिभरा याङ्वरक गाउँपालिका–४ डुम्रिसेमा ट्याक्टर दुर्घटना हुँदा एक...
२८ बैशाख, हेटौंडा । मकवानपुर प्रहरीले नक्कली नोटसहित ५ जनालाई पक्राउ गरेको छ । मकवानपुर प्रहरी प्रवक्ता लक्ष्मी...
२९ बैशाख, हेटौंडा । हेटौँडा अस्पतालको स्वामित्व मदन भण्डारी स्वास्थ्य विज्ञान प्रतिष्ठानलाई हस्तान्तरण गर्न...